Open Access

Hardarik Blühdorn

• Der vorliegende Aufsatz gibt einen Überblick über die Funktionsvielfalt der Nominalgruppe im Gegenwartsdeutschen. In pragmatischer Hinsicht wird unterschieden zwischen referentiellem und nicht-referentiellem Gebrauch. Letzterer zerfällt weiter in beschreibenden und benennenden Gebrauch. Syntaktisch können Nominalgruppen als Argumente, Prädikative und Adverbialia fungieren. Diese Funktionen unterscheiden sich vor allem bezüglich der Verteilung morphologischer Kasus und thematischer Rollen. Hinsichtlich ihres internen Aufbaus ist zu unterscheiden zwischen artikellosen und artikelhaltigen Nominalgruppen. Artikelhaltige stellen im Deutschen den Normalfall dar, während artikellose auf besondere Verwendungskontexte beschränkt sind. In engem Zusammenhang damit steht die Definitheitsunterscheidung: Definite Nominalgruppen enthalten einen Definitmarker, indefinite nicht. In semantischer Hinsicht ist zwischen Individuen- und Masse-Lesarten sowie zwischen partikulären und generischen Lesarten zu unterscheiden. – Der Aufsatz versteht sich als Handreichung für Studierende und Lehrende der Germanistischen Linguistik sowie des Faches Deutsch als Fremdsprache.
• Artykuł stanowi przegląd zróŜnicowanych funkcji grup rzeczownikowych we współczesnym języku niemieckim. Z punktu widzenia pragmatyki moŜliwe jest rozróŜnienie pomiędzy referencyjnym uŜyciem wyraŜeń rzeczownikowych a ich uŜyciem niereferencyjnym. W tym drugim przypadku rozróŜnia się uŜycie opisowe i nazywające. Z punktu widzenia składni, wyraŜenia rzeczownikowe mogą funkcjonować jako argumenty, orzeczniki i wyraŜenia przysłówkowe. Funkcje te róŜnią się głównie pod względem przypadka morfologicznego i roli tematycznej. Grupy rzeczownikowe, które zawierają rodzajnik odróŜnia się od tych, które rodzajników nie zawierają. We współczesnym języku niemieckim wyraŜenia rzeczownikowe z grupy są prototypowe, podczas, gdy pozbawione rodzajników ograniczają się do określonych warunków uŜycia. Blisko związane z rodzajnikami jest rozróŜnienie określoności. WyraŜenia rzeczownikowe określone zawierają znacznik określony, natomiast wyraŜenia rzeczownikowe nieokreślone jego nie zawierają. Z punktu widzenia semantyki naleŜy rozróŜnić między odczytaniem indywidualnym a zbiorowym oraz szczegółowym a ogólnym. Praca pomyślana została jako wstępny przegląd zagadnienia dla studentów i nauczycieli lingwistyki niemieckiej, jak równieŜ języka niemieckiego jako języka obcego.
• This paper gives an overview of the diverse functions of nominal expressions in present day German. From the point of view of pragmatics, the referential use of nominals can be distinguished from their non-referential uses. The latter are subdivided into descriptive and denominative uses. Syntactically, nominals can function as arguments, predicatives and adverbials. These functions differ mainly in the distribution of morphological case and thematic roles. With respect to their internal constituency, nominals which contain a determiner are distinguished from determinerless ones. In present day German, nominals with a determiner are prototypical, while determinerless ones are restricted to particular conditions of use. Closely related to determiners is the distinction of definiteness. Definite nominals contain a definite marker, indefinite ones fail to do so. From a semantic point of view, count and mass readings and particular and generic readings must be distinguished. – The paper is meant as an introductory survey for students and teachers both of German Linguistics and of German as a Foreign Language.